Jakie są objawy stresu? Jak wpływa ona na nasz organizm? Jaka jest funkcja tych objawów?
Termin”stres” po raz pierwszy do nauki wprowadził Hans Seyle w 1926 roku, podczas badań na myszach. Stworzył on teorię, dotyczącą tego jak organizm funkcjonuje w trudnej sytuacji. Jego badania pozwoliły mu stworzyć teorię, dotyczącą tego jak działa stres w naszym organizmie. Podzielił on reakcję stresową na trzy etapy:
-fazę reakcji alarmowej
-fazę podtrzymania stresu
-fazę chroniczną
W tym wpisie zajmę się wyłącznie pierwszymi dwoma fazami stresu, kiedy organizm mobilizuje się do reakcji na zagrażający bodziec.
Jeśli potrzebujesz dowiedzieć się, czym jest zjawisko stresu, możesz przeczytać o tym więcej w innym moim artykule (kliknij tutaj).
Objawy stresu: reakcja na zagrożenie.
Wyobraźmy sobie teraz, że idąc górskim szlakiem zauważamy w niedalekiej odległości niedźwiedzia lub jakieś inne, potencjalnie groźne zwierze. Jak reaguje nasz organizm? Pewnie większość z nas zareagowałaby podobnie. Podstawowe objawy to: szybkie i mocne bicie serca, wzrost ciśnienia, potężny przypływ energii, nogi gotowe do ucieczki, ręce napięte, całe ciało drży od energii, płytki oddech. Organizm właśnie znalazł się w fazie alarmowej. Wydziela się adrenalina, która daje mnóstwo energii do walki lub ucieczki. Tego rodzaju reakcja organizmu bardzo zwiększa szanse przeżycia w takiej ekstremalnej sytuacji. Jeśli sytuacja zagrożenia się przedłuży, organizm przejdzie w fazę podtrzymania reakcji pobudzenia, która trwa tak długo, aż organizm będzie wyczerpany takim nadmiernym wydatkiem energii (faza chroniczna).
Mechanizm ten został stworzony ewolucyjnie i był bardzo adaptacyjny dla człowieka pierwotnego, który często doświadczał tego rodzaju sytuacji w swoim życiu. Współczesny człowiek, jeśli żyje w czasach pokoju, relatywnie rzadko doświadcza tak groźnych sytuacji. Dzisiejsze stresy bardziej dotyczą stabilności pracy, kredytu, rozstania, itp, czyli sytuacji trudnych jednak nie zagrażających życiu dorosłego człowieka. Jednak reakcja na stres jest bardzo podobna do tej, kiedy spotkalibyśmy niedźwiedzia. Tematem adekwatnej i nieadekwatnej reakcji stresowej zajmę się w osobnym wpisie.
Objawy stresu: Kiedy nie rozumiem, co mnie stresuje
Czasami osoby, które doświadczają silnej reakcji stresowej, nie widzą realnej przyczyny takiej reakcji, tak jest na przykład w zespole lęku napadowego (potocznie “napady paniki”). W zaburzeniu tym pobudzenie, którego nie rozumiemy powoduje, że w naszym umyśle pojawia się interpretacja, że te objawy to coś złego (np. .prowadzą do szaleństwa, udaru, zawału, itp). Podobne niezrozumiałe pobudzenie może pojawiać się u ludzi z PTSD (zaburzenie stresowe po traumie). Reakcja w fazie pobudzenia nie jest groźna, choć jest bardzo nieprzyjemna.
Objawy stresu: Lista.
Fizjologiczne objawy stresu:
-Organizm wydziela adrenalinę i noradrenalinę
-Pocenie się
-Reakcja skórno galwaniczna – jest to zmiana przewodnictwa skórnego, wywołana przez pocenie się (taka reakcja jest mierzona między innymi podczas badań na wykrywaczu kłamstw.
-Wzrasta aktywność i tonus mięśniowy – mięśnie są napięte, gotowe do reakcji
-Wzrasta ciśnienie krwi – wysokie ciśnienie i mocne bicie serca pomaga szybko rozprowadzić adrenalinę po całym organizmie
-Źrenice rozszerzają się. Czasami prowadzi to do zaburzenia funkcji widzenia – wzrok staje sie nieostry
-Wzrasta tętno
-W korze mózgowej pojawiają się fale mózgowe o niskiej amplitudzie – fale beta. Za odprężenie odpowiadają fale alfa.
-Wzrost szybkości i siły
-Układ trawienny przestaje pracować – cała energia idzie do narządów, które pomagają nam przeżyć – czasami organizm próbuje się pozbyć zbędnego balastu i dostajemy mdłości (w skrajnych wypadkach mogą być wymioty) lub rozwolnienia
Emocjonalne objawy stresu:
-Pobudzenie
-Bardzo ważnym aspektem jest “wartość antycypacyjna” polegająca na przygotowaniu organizmu do wystąpienia stresora. Taka sytuacja pojawia się na przykład wtedy, gdy przewidujemy zagrożenie.
-Pojawiają się emocje – spełniają funkcję motywacyjną do konkretnego działania
Poznawcze objawy stresu:
-Nadaktywizacja myślenia – natrętne myśli, fantazjowanie, wzmożona czujność, podejrzliwość,ruminowanie. Umysł szuka zagrożenia – analizuje je, ocenia swoje zasoby do poradzenia sobie.
-Skraca się czas reakcji
-Ucieczka od problemu – stałe nawracanie tego samego problemu, nadmierna senność, utrata zainteresowania życiem.
Objawy stresu: Wnioski.
Warto pamiętać, że powyższe objawy na “krótka metę” nie są niczym groźnym, czy niepożądanym. Zjawisko stresu i lęku powstało w wyniku ewolucji po to, aby chronić nasze życie, a nie niszczyć nasze zdrowie. Jeśli jesteśmy w groźnej sytuacji, taka reakcja wydaje się naturalna i dobra. Podstawowymi problemami dotyczącymi stresu są sytuacje:
-kiedy wchodzimy w fazę wyczerpania,
-kiedy interpretujemy objawy jako coś niepożądanego, czy groźnego. Łatwo się domyślić, że w takiej sytuacji objawy stresu dodatkowo rosną, gdyż mam nie tylko pierwotną reakcję stresową (adekwatną lub nie), ale zaczynam przeżywać dodatkowy stres (“Coś jest ze mną nie w porządku”. “Może coś złego mi się stanie”. “Inni tak nie reagują.” “Jeśli to się rozkręci, chyba oszaleję”.) W efekcie zamiast pozbyć się stresu, mam go więcej,
-kiedy poziom naszej reakcji jest nieadekwatny. Może to się wyrażać w dwóch aspektach: reakcja jest zbyt duża do realnego stresu lub stresujemy się niepotrzebnie. Warto wtedy z dystansem przyjrzeć się naszej interpretacji tej sytuacji: na przykład obejrzeć swoje myśli automatyczne, zniekształcenia poznawcze (jeśli chcesz o tym przeczytać więcej – kliknij tutaj)
Żródła:
1. Terelak, J.F., Człowiek i stres. Oficyna wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz, 2007
2. Selye, H., (1960), Stres życia, Warszawa, PZWL
3. Hayes, S. C., Strosahl, K. D., Wilson, Terapia akceptacji i zaangażowania. Proces i praktyka uważnej zmiany., Wyd. WUJ, Kraków, 2013,
Drukuj / PDF
