Do czego służą emocje. Czy Jakie są funkcje naszych emocji? Kiedy nam pomagają nam w życiu, a kiedy utrudniają życie? Jakie mamy korzyści z przeżywania emocji.
“Życie (…) przypomina piosenkę.
Na początku jest tajemnica,
na końcu – potwierdzenie,
ale to w środku kryją się wszystkie emocje,
dla których cała sprawa staje się warta zachodu”
Nikolas Sparks
„Ostatnia Piosenka”
Wiele osób zadaje sobie pytanie: “Po co mi te emocje? Gdyby ich nie było, zachowywałbym się racjonalnie i nie miałbym tylu problemów w życiu.” Nie jest to do końca prawda. Być może wystarczy sobie wyobrazić nasze życie bez zadowolenia, ulgi, satysfakcji z sukcesów, miłości, motywacji, muzyki, sztuki, relacji, zaufania i wielu innych doznań, który doświadczamy w związku z emocjami. Jaki miałoby sens takie życie? Wydaje się, że byłoby nijakie.
Do czego służą emocje: jak doznajemy emocji?
Emocje są przez psychologię określane jako stany psychiczne, które wywołują pewne zmiany (2) (wszystkie poniższe przykłady w nawiasach dotyczą dużego lęku)
–fizjologiczne (np. wydzielanie adrenaliny),
–somatyczne (zmiana postawy ciała wywołana napięciem mięśni: usztywnione ramiona, napięte, gotowe do ucieczki lub obrony ciało) i mimiczne (np. “przerażona” mina)
–poznawcze (określonej treści myśli, np: “Muszę się ratować”)
–związane z zachowaniem (np. czujność, a potem ucieczka)
Każdy z tych komponentów wpływa na pozostałe (3). Emocje wpływają na myśli, fizjologię i zachowanie, ale także na odwrót: fizjologia, myśli i zachowania może wpływać na nasze emocje.
Do czego służą emocje: Co jest ważne?
Ważną teorią jest podejście, które sugeruje, że emocje określają nasze relacje ze środowiskiem (4). W pewnym sensie mówią nam, co w danej sytuacji jest ważne z perspektywy naszych potrzeb, przywiązań, celów, wartości, itp. Pojawiają się za każdym razem, gdy jakaś potrzeba w naszym życiu jest zagrożona. Dzięki emocji, ta potrzeba staje się ważna (2).
I tak wspomniany wcześniej strach mówi, że może wydarzyć się w przyszłości coś złego (problemy, trudności w relacjach, jakieś straty, a w najgorszym wypadku śmierć). W związku z tym okazuje się, że wspomniane wcześniej zmiany somatyczne (ciała), poznawcze, mimiczne dają szansę przeżycia w dużym niebezpieczeństwie, a nasze zachowanie będzie adekwatne do groźnej sytuacji.
Inne emocje także niosą za sobą ważny komunikat: złość może mówić na między innymi o przekraczaniu przez kogoś moich granic, smutek – o stracie czegoś ważnego (pracy, relacji, nawet wartościowego przedmiotu, czy pieniędzy), a wyrzuty sumienia na przykład o tym, że postąpiłem niezgodnie z moimi wartościami.
Im bliższa perspektywa negatywnych konsekwencji tym silniejsza emocja – (np. nierzadko się składa, że studenci do sesji uczą się dopiero w ostatniej chwili, kiedy lęk jest już tak duży, że nie mogą go ignorować (chociaż do tej pory mogli mieć poczucie, że to trudny temat i będzie wymagał dużego nakładu pracy, udawało im się ignorować lęk, kiedy był niewielki i odkładać naukę na później). Jednym słowem emocje motywują do zachowań związanych z radzeniem sobie z zaistniałą sytuacją (1), przy czym w jednym czasie radzenie sobie może oznaczać odkładanie na później (unikanie kontaktu z emocją) nawet, jeśli takie zachowanie jest niedobre w długiej perspektywie, a w innym próbę stawienia czoła sytuacji.
Do czego służą emocje: funkcje intrapsychiczne i interpersonalne.
Można wyróżnić dwie funkcje emocji (4):
–intrapsychiczne – dają energię, pomagają reagować, a w razie dużych emocji działać automatycznie, czyli na skróty, przez co nie potrzebujemy osobno przemyśleć każdej trudnej sytuacji,
–interpersonalne – komunikują innym nasze stany, przez co mogą oni nas zrozumieć, wpływają na innych (płacz może w nas powodować na przykład chęć pomocy lub złość), określają i budują relacje (możemy zostać przytuleni, pocieszeni, zachęcani do jakiegoś działania).
Do czego służą emocje: emocje nieadekwatne.
Według Judith Beck (3) osoby z zaburzeniami psychicznymi odczuwają zbyt silne emocje lub nieadekwatne do sytuacji. To pewne, że silne negatywne emocje przeszkadzają funkcjonować, rozwiązywać problemy, są bolesne, utrudniają czerpanie radości z życia.
Według teorii poznawczej ta nieadekwatność wynika najczęściej z interpretacji. Jak wtedy gdy osoba przeżywa silny lęk w windzie, ma poczucie zagrożenia życia i wydaje jej się że się udusi. Zauważmy, że jeśli dana osoba uwierzyła w swoją myśl o zagrożeniu życia, emocja wydaje się jak najbardziej adekwatna, a nawet pomocna. Wydaje się jednak, że większość z nas, a może wszyscy doświadczamy co jakiś czas interpretacji, która wpływa na emocje i zachowanie, a po czasie widzimy, że unikamy jakiejś sytuacji, wybuchamy na innych, poddajemy się za szybko, stresujemy się niepotrzebnie i wiele innych.Także emocje pozytywne mogą być zwodnicze. Dobrze to ilustruje przypadek hazardzisty, który myśli, że “tym razem wygra” i czuje entuzjazm, a potem zdaje sobie sprawę, że był oszukiwany przez tą myśl setki razy.
Innym przykładem nieprawidłowej funkcjonalności emocji jest przeżywanie zbyt silnych emocji lub zbyt słabych emocji. Powodów tego może być wiele, ale podam po jednym przykładzie. W pierwszym przypadku może to być związane z doświadczeniem (ugryzł mnie pies i panicznie boję się psów), które powoduje, że przeżywam na nowo stare doświadczenie. W drugim ktoś może mieć przekonanie, że złość jest zła i nie wolno się złościć – a wtedy nie będzie umiał jej racjonalnie użyć, kiedy ktoś przekroczy jego granice. Nieadekwatne emocje są przyczyną nadniernego stresu w naszym życiu.
Do czego służą emocje: wnioski
Niektóre emocje negatywne są funkcjonalne i stanowią część życia – podobnie jak ból fizyczny ostrzegają nas o potencjalnych problemach (3). Przykładem może być żałoba – żal po stracie bliskiej osoby – im większy smutek, tym ważniejsza wydaje się być osoba, która odeszła. Choć emocje są nieprzyjemne, trudno sobie wyobrazić, że zdrowe jest nie przezywanie emocji w takiej chwili w życiu. Moglibyśmy powiedzieć nawet, że w zaistniałej sytuacji, kiedy nie da się już nic zrobić, są one dobre, gdyż pomagają one zaadaptowac się do trudnej sytuacji, w której przyszło nam się znaleźć.
Wydaje się, że jednym z najważniejszych zadań w rozwoju emocjonalnym i czynnikiem stanowiącym o zdrowiu psychicznym jest umiejętność rozumienia, co czuję i odróżniania funkcjonalnych i niefunkcjonalnych emocji, aby móc się przyjrzeć wszystkim przeszkodom, które sprawiają, że doznajemy uczuć nieadekwatnych do sytuacji.
Możesz też przeczytać:
Emocje – co to takiego? Jaka jest definicja emocji?
Bibliografia
- 1) C.G. Clore, Dlaczego przeżywamy emocje., W red. Ekman, P., Dawidson, R. J., wyd. GWP, Gdańsk, 1998
- 2) Doliński, D., Mechanizmy wzbudzania emocji, W. red. Strelau, J., Psychologia. Podręcznik akademiacki, tom 2., Gdańsk, Gdańskie wydawnictwo psychologiczne, 2000
- 3) Beck, J., Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2005
- 4) Levenson, R. W., Funkcjonalne podejście do emocji. W red. Ekman, P., Dawidson, R. J., wyd. GWP, Gdańsk, 1998
Drukuj / PDF
