Według jednego z założeń terapi poznawczo-behawioralnej za odczuwanie lęku, obniżonego nastroju, złości odpowiedzialne są zniekształcenia poznawcze, czyli automatyczne i powtarzalne wzorce myślowe (4). Czym są zatem zniekształcenia poznawcze?
„Nie zdarzenia nas smucą, ale to, jak je widzimy“.
Główny przedstawiciel filozofii stoickiej – Epiktet
Zniekształcenia poznawcze: co to takiego?
Wyobraźmy sobie taką sytuację, że jesteśmy na spotkaniu i nasz rozmówca spogląda na zegarek. W naszej głowie pojawia się myśl: „Na pewno myśli teraz o mnie, że jestem nieciekawy/a.” Możemy sobie wyobrazić, że poczulibyśmy z dużym prawdopodobieństwem smutek. Taka myśl może oczywiście wyrażać prawdę, jednak są ludzie, którzy w tej sytuacji mają tendencję do takiej własnie myśli, niezależnie od przesłanek. Tego rodzaju powtarzalną myśl będziemy nazywać zniekształceniem poznawczym, w tym dokładnie przypadku – czytaniem w myślach.
W powyższej sytuacji można mieć różne myśli. Inną możliwą myślą mogłoby być etykietowanie: „Ale niewychowany prostak, nie potrafi zachować się w towarzystwie.”
To tylko dwa z licznych zniekształceń poznawczych. W tym poście możesz znaleźć pełną listę zniekształceń poznawczych (kliknij tutaj).
Zniekształcenia poznawcze – definicja.
Zniekształcenia poznawcze to nasze tendencje do myślenia w określony sposób, czyli pewne nawyki myślowe, które wykształciliśmy w trakcie życia. Są to typowe myśli automatyczne, które pojawiają się regularnie (1) i niezależnie od przesłanek rzeczywistosci. Człowiek mógł patrzeć na zegarek, ponieważ nagle przypomniał sobie, że miał do kogoś zadzwonić. Zniekształcenia poznawcze to myśli, która pojawiają się w naszym umyśle o wiele częściej niż wynikałoby z rzeczywistości, zniekształcając rzeczywistość.
Jako pierwszy zniekształcenia poznawcze opisał twórca terapii poznawczej Aaron Beck w 1976 roku. Zauważył on, że ludzie chorzy na depresję mają tendencję do określonych błędów logicznych. Potem okazało się, że dla różnych zaburzeń charakterystyczne są pewne zniekształcenia poznawcze. Występują one u wszystkich ludzi. Zwykle im silniejsze zaburzenie, tym silniejsze i trwalsze zniekształcenia poznawcze (2, 3).
Badacze uważają, że zniekształcenia poznawcze są wynikiem procesów neurofizjologicznych (w stanie dużego stresu mamy tendencję do bardziej skrajnych myśli), doświadczenia życiowego danego człowieka oraz przekazu ze strony środowiska (wychowanie, edukacja, przekaz medialny). Takie tendencje myślowe mogą wzmacniać niedaptacyjne i nieadekwatne emocje oraz dysfunkcyjne zachowania (2).
Zniekształcenia poznawcze: wnioski.
Wszyscy mamy tendencję do jakiegoś zniekształcenia poznawczego, czasami dwóch lub kilku. Wpływająone na nasz nastrój i zniekształcają odbiór rzeczywistości. Dla przykładu, jeśli mamy tendencję do zniekształcenia o nazwie przepowiadanie przyszłości, czyli na przykłada do zbyt częstego do „pisania w swojej głowie czarnych scenariuszy” na temat przyszłosci, możemy sobie wyobrazić jak powoduje to naszą niechęć do wyzwań, bezradność i smutek, który mógłby nawet zamienic się w pewnych okolicznościach w depresję.
Warto rozpoznawać własne zniekształcenia poznawcze. Być może na początek zaczynając od obserwacji jednej, najczęstszej i w związku z tym najbardziej szkodliwej. Zauważając te tendencje u siebie, możemy przypomnieć sobie, że to tylko mój nawyk patrzenia na rzeczywistość w określony, zniekształcony sposób. Traktując taką myśl jak zniekształcenie, możemy zadać sobie pytanie: Jaka inna myśl mogłaby teraz przyjść mi do głowy? Co na przykład mógłby pomysleć ktos inny na moim miejscu? Po kilkunastu ćwiczeniach z danym zniekształceniem, będziemy łatwiej mogli je zauważać swoje błędy logiczne i w przyszłości mniej im ufać.
Oto lista zniekształceń poznawczych z przykładami (tutaj).
Źródła
- 1. R. Leahy, D. Tirch, L. Napolitano. Regulacja emocji w psychoterapii. Podręcznik praktyka. Wyd. WUJ, Kraków, 2014
- 2. Popiel, A., Pragłowska, E., Psychoterapia poznawczo-bechawioralna. Teoria i praktyka., Wyd. Paradygmat, Warszawa, 2008
- 3. Beck, J. S., Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Wyd. Wydawinictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2005
- 4. Leahy, R. L., Techiki terapii poznawczej. Podręcznik praktyka. Wyd. WUJ, Kraków, 2005
Drukuj / PDF
